Fundacja im. Maurycego Mochnackiego wraz z Katedrą Krytyki Współczesnej Wydziału Polonistyki UJ zoorganizowały w dniach 21-22 listopada 2019 roku konferencję naukową pt. „Wizje romantyzmu w literaturze, krytyce literackiej i publicystyce polskiej XX wieku”.

Obok akademickich badań nad romantyzmem w kulturze polskiej XX wieku istniała stała praktyka literackich, krytycznych, publicystycznych i politycznych – nawiązań do tradycji romantycznej. O romantyzmie i romantykach w XX wieku mówili na naszej konferencji m.in. profesorowie Maciej Urbanowski, Olga Płaszczewska i Andrzej Waśko z Uniwersytetu Jagiellońskiego; prof. Dorota Heck z Uniwersytetu Wrocławskiego, prof. Grażyna Halkiewicz-Sojak z UMK, prof. Kazimierz Maciąg z Uniwersytetu Rzeszowskiego, prof. Wiesław Ratajczak z UAM, prof. Maria Zadencka z Uniwersytetu w Sztokholmie – i inni. 

W czasie konferencji badacze z Polski i zza granicy omawiali to zagadnienie na przestrzeni kilku okresów literackich. Liczni pisarze okresu Młodej Polski i I wojny światowej identyfikowali się z dziedzictwem ideowym i artystycznym epoki Mickiewicza i Słowackiego, uznając to dziedzictwo za główną inspirację ich własnej działalności i twórczości. Międzywojnie przeniosło krytyczne rewizje romantyzmu i spory na ten temat. W pierwszym okresie emigracji powojennej kultywowanie tradycji romantycznej uznawano za jeden z podstawowych obowiązków wobec kultury narodowej zagrożonej sowietyzacją w kraju pod rządami komunistów. Kolejny powrót do epoki romantycznej zanotowaliśmy w latach 70. i w okresie „Solidarności”. Natomiast w III RP ogłoszono „koniec paradygmatu romantycznego” i epoka wieszczów zniknęła z bieżących debat kulturalnych, a jej współczesna recepcja ogranicza się do specjalistycznych studiów naukowych.

Czy rzeczywiście zdolność żywego oddziaływania romantyzmu wygasła wraz ze zmianą warunków politycznych po roku 1989, rewolucją informatyczną, globalizacją? Czy „koniec paradygmatu romantycznego” jest faktem, czy tylko hasłem programowym odgórnie wcielanym w politykę kulturalną III RP? A może romantyzm poległ pod ciosami ideologii i praktyki liberalnego kapitalizmu? Z dyskusji na ten temat, która towarzyszyła wygłaszanym na konferencji referatom wyłonił się wniosek, że tak jak w pokolenie dwudziestolecia międzywojennego, które zapoczątkowało antyromantyczne rewizje, w późniejszym okresie dokonywało autokrytycznej „rewizji tych rewizji” (co M. Urbanowski pokazał na przykładzie publicystyki Jana Nepomucena Millera), tak i obecnie, w niedługim czasie, w kulturze polskiej możemy mieć do czynienia z końcem „końca paradygmatu”, czyli z powrotem do tradycji romantycznej. Na widoczne przejawy tego powrotu zwracała uwagę, otwierając konferencję, prodziekan Wydziału Polonistyki UJ, prof. Anna Łebkowska. Zwracano też uwagę na wyjątkową rolę twórczości Jarosława Marka Rymkiewicza jako głównego pośrednika pomiędzy tradycją romantyczną a pokoleniami literackimi debiutującymi po roku 1989.

Poniżej prezentujemy Państwu  naszą fotorelację z tej ważnej konferencji.